Ο ερχομός του νέου μωρού αποτελεί μια πολύ σημαντική στιγμή στη ζωή της οικογένειας. Κάθε οικογένεια είναι διαφορετική και υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν τα συναισθήματα γύρω από τη δεύτερη εγκυμοσύνη. Ανάμεσα στα πολλά θετικά συναισθήματα, οι γονείς μπορεί να ανησυχούν για την αποδοχή του νεογέννητου από το μεγαλύτερο παιδί τους.

Αρθρογράφος: Κωνσταντίνα Μπογιατζή  [ψυχολόγος]

Πιθανές αντιδράσεις στην ανακοίνωση της εγκυμοσύνης

Ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία του παιδιού, την ηλικία του, αλλά και την ποιότητα δεσμού που έχει με τους γονείς του, μπορεί να βιώσει ένα ευρύ φάσμα συναισθημάτων που κυμαίνονται από τον θυμό ως τον ενθουσιασμό. Τα παιδιά νηπιακής ηλικίας τείνουν να δυσκολεύονται περισσότερο να δεχτούν το νέο τους αδερφάκι. Πρέπει να μάθουν να μοιράζονται την προσοχή και την αγάπη των γονέων τους και αυτό είναι μια νέα κατάσταση που απαιτεί προσαρμογή.

Η αναστάτωση είναι εντελώς φυσιολογική και μπορεί να εκδηλωθεί με θυμό, άγχος, απομόνωση, προσκόλληση και ζήλια. Οι πιο συχνές αντιδράσεις στη γέννηση του αδελφού/αδελφής, σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, είναι η επιθετικότητα προς το αδερφάκι, η αύξηση των συμπεριφορών προσέλκυσης προσοχής, και η παλινδρόμηση σε συμπεριφορές συμβατές με προηγούμενα αναπτυξιακά στάδια. Μερικές συχνές μορφές παλινδρόμησης των παιδιών νηπιακής ηλικίας είναι η ενούρηση, το άγχος αποχωρισμού, ο περιορισμός της αυτονομίας αλλά και η επιθυμία για μπιμπερό και πιπίλα ενώ αυτά είχαν αφαιρεθεί από την καθημερινότητα. Στον αντίποδα της παλινδρόμησης, ο ερχομός του νέου μωρού μπορεί να οδηγήσει το μεγαλύτερο παιδί σε μια διεκδίκηση μεγαλύτερης αυτονομίας και στην υιοθέτηση του ρόλου του μεγάλου και υπεύθυνου παιδιού.

Συνήθως, όσο το αδερφάκι είναι βρέφος, τα παράπονα και η δυσφορία του μεγαλύτερου παιδιού εκφράζονται απευθείας προς τη μητέρα ή τον πατέρα. Το αδερφάκι γίνεται ο δέκτης πιο επιθετικής συμπεριφοράς συνήθως αργότερα, όταν έχει μεγαλώσει αρκετά, ώστε να πειράζει τα αντικείμενα και τα παιχνίδια του μεγαλύτερου παιδιού και να καταλαμβάνει περισσότερο χώρο στο σπίτι μπουσουλώντας ή περπατώντας.

Συμβουλές για την προετοιμασία των παιδιών νηπιακής ηλικίας

Ανεξάρτητα από την αντίδραση του παιδιού, ο ερχομός του νέου μέλους είναι μια μεταβατική περίοδος για όλους. Παρακάτω υπάρχουν μερικές συμβουλές, βασισμένες σε ερευνητικά και κλινικά δεδομένα, προκειμένου να μπορέσουν οι γονείς να βοηθήσουν, ώστε η μετάβαση στη νέα τάξη πραγμάτων να γίνει όσο το δυνατόν ομαλότερα για το μεγαλύτερο παιδί.

⇒ Ο σωστός χρόνος να ανακοινωθεί η εγκυμοσύνη στο παιδί

Η αλήθεια είναι πως δεν υπάρχει ο απόλυτα σωστός χρόνος για την ανακοίνωση της εγκυμοσύνης στο παιδί. Οι περισσότεροι ανακοινώνουν την εγκυμοσύνη όταν πλέον αυτή είναι σίγουρη, δηλαδή όταν έχει ξεπεραστεί το πρώτο κρίσιμο τρίμηνο της εγκυμοσύνης. Κάποιες μητέρες επιλέγουν να κάνουν την ανακοίνωση όταν αρχίσουν οι αλλαγές στο σώμα τους να είναι εμφανείς. Βέβαια, υπάρχουν περιπτώσεις που η ανακοίνωση της εγκυμοσύνης γίνεται νωρίτερα, όταν υπάρχουν έντονα συμπτώματα είτε σωματικά είτε ψυχολογικά, προκειμένου να μπορέσει το παιδί να νοηματοδοτήσει την αλλαγή της στάσης της μητέρας. Σε κάθε περίπτωση, η κάθε οικογένεια είναι καλό να μιλήσει για την εγκυμοσύνη όποτε αισθάνεται έτοιμη, αλλά όχι πολύ κοντά στη στιγμή του τοκετού, για να προλάβει το παιδί να προετοιμαστεί για την επερχόμενη αλλαγή.

⇒ Πως μιλάς για την εγκυμοσύνη σε ένα νήπιο;

Είναι σημαντικό οι γονείς να μιλήσουν για την εγκυμοσύνη με έναν τρόπο που ανταποκρίνεται στο αναπτυξιακό στάδιο του παιδιού. Ένας διαδεδομένος τρόπος είναι μέσα από παραμύθια, ιστορίες ή παιδικά στα οποία ο ήρωας της ιστορίας περιμένει αδερφάκι. Βέβαια, η επιλογή του κατάλληλου υλικού απαιτεί προσοχή, γιατί πολλές φορές στα παραμύθια ο ερχομός του νέου μωρού παρουσιάζεται ως απόλυτα θετικός ή απόλυτα αρνητικός, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει σύγχυση στο παιδί. Επίσης, ένας τρόπος, για να ανακοινωθεί η εγκυμοσύνη είναι δείχνοντας την πρώτη φωτογραφία του εμβρύου από το υπερηχογράφημα. Ακόμη, μια καλή αφορμή, για να μιλήσει ο γονιός για την εγκυμοσύνη είναι δείχνοντας φωτογραφίες από την περίοδο εγκυμοσύνης του ίδιου του παιδιού με το οποίο κάνει τη συζήτηση. Τέλος, επειδή τα παιδιά νηπιακής ηλικίας δεν έχουν καλή αίσθηση του χρόνου, κάτι που βοηθά ένα παιδί να καταλάβει πότε θα γεννηθεί το μωρό είναι η συσχέτιση με κάποιο σημαντικό γεγονός (π.χ. γενέθλια).

⇒ Αλλαγή κρεβατιού ή δωματίου

Ένα σημαντικό ζήτημα που προκύπτει όταν το παιδί βρίσκεται στη νηπιακή ηλικία κατά την περίοδο εγκυμοσύνης, αφορά την αλλαγή στη ρουτίνα ύπνου. Πολλές φορές, το παιδί κοιμάται με τους γονείς του, πράγμα που πιθανόν να αλλάξει με τον ερχομό του νεογέννητου. Δεν είναι καλό ένα παιδί να εκτίθεται σε πολλές σημαντικές αλλαγές την ίδια στιγμή. Έτσι, αν το παιδί πρόκειται να αλλάξει δωμάτιο ή να αρχίσει να κοιμάται μόνο του, η προετοιμασία πρέπει να αρχίσει πολύ πριν τη γέννηση του μωρού. Με αυτό τον τρόπο θα αποφευχθεί το αίσθημα του παραγκωνισμού και της απομόνωσης. Συνήθως, είναι βοηθητικό να προτείνεται η αλλαγή αυτή ως επίτευγμα του παιδιού και όχι ως αναγκαιότητα λόγω του μωρού που έρχεται. Επίσης, μπορεί το παιδί να ενθαρρυνθεί να συμμετάσχει στη διαδικασία επιλογής του νέου του κρεβατιού και διαρρύθμισης του νέου του δωματίου. Βέβαια, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι το κάθε παιδί είναι διαφορετικό και μπορεί να συντρέχουν αρκετοί λόγοι για τους οποίους το παιδί αισθάνεται φόβο ή δυσαρέσκεια να κοιμάται μόνο του. Δεν είναι απαραίτητο, επειδή έρχεται το νέο μωρό, να πετύχετε να κοιμάται μόνο του το μεγαλύτερο παιδί. Μπορεί να χρειαστεί περισσότερος χρόνος και αυτό δεν είναι κάτι που χρειάζεται να σας ανησυχεί.

⇒ Εξοικείωση με το πώς μοιάζει ένα νεογέννητο

Πολλές φορές τα παιδιά περιμένουν ένα νέο αδερφάκι με το οποίο θα παίζουν από την πρώτη μέρα. Έτσι, απογοητεύονται όταν βλέπουν πόσα λίγα πράγματα κάνει το νεογέννητο μωρό. Ένας καλός τρόπος, για να προετοιμάσουν οι γονείς το παιδί τους για τις ανάγκες φροντίδας που έχει ένα νεογέννητο είναι με επισκέψεις σε φίλους ή συγγενείς που έχουν νεογέννητο. Ακόμη, οι φωτογραφίες του ίδιου του παιδιού ως νεογέννητο μπορούν να αξιοποιηθούν και για αυτόν τον σκοπό. Μέσα από τις φωτογραφίες μπορούν να γίνουν συζητήσεις για τη φροντίδα και τον χρόνο που θα χρειάζεται το νεογέννητο, αλλά και το πώς αυτό θα αλλάζει όσο μεγαλώνει.

⇒ Η περίοδος του τοκετού

Η περίοδος του τοκετού μπορεί να είναι δύσκολη για το παιδί. Θα πρέπει να αποχωριστεί τη μαμά του για κάποιες μέρες. Αν πρόκειται να λείπει και ο μπαμπάς, τότε θα πρέπει από πριν να εξοικειωθεί το παιδί με το πρόσωπο που θα το φροντίζει για εκείνο το διάστημα. Όσο είναι η μητέρα στο μαιευτήριο, βοηθά να μπορεί το παιδί να περνά χρόνο με τον μπαμπά στο σπίτι, αλλά και να επισκέπτεται τη μητέρα, εφόσον το επιτρέπουν οι συνθήκες.

Συμβουλές για μετά τη γέννηση

Όταν γυρίσει η μητέρα από το μαιευτήριο μπορεί να χαιρετήσει με μια αγκαλιά το παιδί πριν του συστήσει το νέο αδερφάκι. Κάτι που υιοθετούν συχνά οι γονείς είναι να δώσουν την ευκαιρία στο μεγαλύτερο παιδί να κάνει ένα όμορφο δώρο στο νέο μωρό και να λάβει ένα όμορφο δώρο εκ μέρους του μωρού. Δεν βοηθά να υπάρχει πίεση προς το παιδί να πάρει αγκαλιά το αδερφάκι του ή να του πει πόσο το αγαπάει. Αν το παιδί το θέλει, μπορεί να αρχίσει να αναλαμβάνει μικρές ευθύνες συμβατές με την ηλικία του, όπως να βοηθήσει με τις πάνες, το μπιμπερό και γενικότερα με τη φροντίδα του μωρού.

Το πρώτο διάστημα που το μεγαλύτερο παιδί θα γνωρίζει το νέο του αδερφάκι μπορεί να προκύψουν πολλές απορίες. Είναι σημαντικό αυτές οι απορίες να είναι καλοδεχούμενες και να αποτελούν εφαλτήριο για συζητήσεις και στιγμές σύνδεσης με το παιδί. Μια συχνή απορία μπορεί να είναι αν η μαμά και ο μπαμπάς αγαπάνε περισσότερο το νέο μωρό. Αυτό συμβαίνει λόγω του χρόνου που περνούν μαζί του. Αυτό που θα βοηθήσει είναι οι γονείς να αφιερώσουν χρόνο να ακούσουν τα συναισθήματα του παιδιού. Να το υποστηρίξουν, διαβεβαιώνοντάς το ότι δεν θα αλλάξει κάτι στα συναισθήματά τους για αυτό. Τέλος, αν και είναι πολύ κουραστική η περίοδος μετά τη γέννηση του μωρού, είναι επιθυμητό το παιδί να διατηρήσει τη ρουτίνα του. Όσο γίνεται, να περνά ξεχωριστό χρόνο με τους γονείς του, ακόμη και αν αυτό είναι κάτι μικρό, όπως μια βόλτα στο πάρκο ή η ενασχόληση με μια χειροτεχνία.

# λογοθεραπεία # εργοθεραπεία # ψυχοθεραπεία # ψυχοθεραπεία για παιδιά # ειδική διαπαιδαγώγηση # ειδική αγωγή # κέντρο ειδικών θεραπειών # παιχνίδι # κινητικά παιχνίδια # γνωστικά παιχνίδια # παιχνίδια δεξιοτήτων # θεραπεία # γονείς # το σχολείο αλλιώς # μελέτη μαθημάτων # εργαστήρια # παιδικά πάρτι # summer camp # σχέση γονείς με παιδιά

Βασικές πηγές του άρθρου: Legg, C., Sherick, I., & Wadland, W. (1974). Reaction of preschool children to the birth of a sibling. Child Psychiatry and Human Development, 5(1), 3–39. Sari, A. D., Nuryuliani, E., Prapti, N., & Bayan, R. P. (2022). Relationship between preparation and attitude in 3-4 year old children regarding newborn sibling. Al-Athfal: Jurnal Pendidikan Anak, 8(1), 1–12.
Dağcıoğlu, B. F. (2018). The effects of the new baby on the older sibling. Ankara Medical Journal, 18(3), 286 – 299.